Κατακλυσμένοι με αισθήματα ευλάβειας, απροσμέτρητου δέους και εθνικής υπερηφάνειας, παρευρισκόμαστε σήμερα, στον ιερό τούτο χώρο, για να τιμήσουμε την επέτειο της έναρξης του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959 και συνάμα να αποτίσουμε τον προσήκοντα και οφειλόμενο φόρο τιμής, μνήμης και δόξας στους πρωτεργάτες, μαχητές και ηρωικώς πεσόντες αυτού του υπέρλαμπρου αγώνα.
Για 77 ολόκληρα χρόνια, από το 1878 μέχρι το 1955, οι Έλληνες της Κύπρου διεκδίκησαν κατ’ επανάληψη και με πολλούς τρόπους, τον πολυπόθητο ανά τους αιώνες, στόχο της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Μάταια όμως. Ούτε τα Οκτωβριανά του 1931, ούτε η συμμετοχή χιλιάδων Κυπρίων στον βρετανικό στρατό για ενίσχυση του αγώνα των συμμαχικών δυνάμεων κατά των δυνάμεων του Άξονα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έφεραν τον επιδιωκόμενο στόχο. Την αδιάλλακτη στάση των Βρετανών αποικιοκρατών δεν έκαμψαν επίσης ούτε το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, αλλά ούτε και η πρώτη Ελληνική προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη το 1954. Παρά τις υποσχέσεις των Βρετανών, εισέπραξαν το «Ουδέποτε» του Βρετανού Υφυπουργού Αποικιών, Χόπκινσον. Μη έχοντας λοιπόν οι Έλληνες της Κύπρου άλλη επιλογή και άλλη οδό προς την ελευθερία, ιδρύεται η Ε.Ο.Κ.Α..
- Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
- Μακαριότατε,
- Εξοχότατε Κύριε Πρέσβη της Ελλάδας,
- Κυρίες και Κύριοι
Ο πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, είχε δώσει προ καιρού το μήνυμα για τον στόχο του αγώνα: «Ού μή δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς και τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμόν, και άνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου, μέχρις ὅτου εἰς τόν έθνικόν ορίζοντα ροδίση ή χρυσόπτερος ἶρις, αγγέλλουσα τό φέγγος τῆς ποθεινής ἡμέρας της ἐθνικής άπολυτρώσεως». Την 1η Απριλίου, 1955, ο στρατιωτικός αρχηγός της Οργάνωσης, Γεώργιος Γρίβας, ο Διγενής, με «τη βοήθεια του Θεού, την πίστη στον τίμιο αγώνα, τη συμπαράσταση ολόκληρου του Ελληνισμού και τη βοήθεια των Κυπρίων» προτάσσει το χιλιοδοξασμένο σπαρτιάτικο «'η τάν ή επί τάς». Και τότε σημαίνει η έναρξη του τετράχρονου έπους της λευτεριάς που γράφτηκε με το πύρωμα της καρδιάς του λαού μας. Και τότε, χιλιάδες των Κυπρίων συμπατριωτών μας, έχοντας λαμπρές παρακαταθήκες: τους Μαραθωνομάχους, τους Σαλαμινομάχους, τους τριακόσιους του Λεωνίδα, τους αγωνιστές του 1821, τον εθνομάρτυρα Κυπριανό και τους συν αυτώ 486 προκρίτους, τους γενναίους του έπους του ΄40, παίρνουν τη μεγάλη απόφαση∙ να ξεπροβάλουν στα μαρμαρένια αλώνια, ωσάν νέοι Διγενήδες, αναμετρώμενοι με τον Χάρο, τον επί 77 χρόνια καταπατητή της γης τους και καταπιεστή των εθνικών τους ονείρων.
Νέοι, γέροι, γυναίκες, αμούστακα παιδιά, αγέρωχα και γενναία, «πήραν ανηφοριές, πήραν μονοπάτια, να βρουν τα σκαλοπάτια που παν στη λευτεριά». Το μαρτυρούν τα φυλακισμένα μνήματα, τα κρησφύγετα, τα πεδία των μαχών: ο Μαχαιράς, τα Σπήλια, το Μερσινάκι, το Λιοπέτρη, το Κάτω Δίκωμο, το Αυγόρου, η Ζωοπηγή. Το μαρτυρούν οι 108 Ημίθεοι που σμίλεψαν με το αίμα τους τη δοξασμένη ιστορία τούτου του τόπου.
Ανάμεσά τους, ο Αίας, ο Ζήδρος, ο Σταυραετός του Μαχαιρά, ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Αυτό το διαχρονικό παράδειγμα ηρωισμού, υπερομηρικού και πρότυπο εσαεί. Αυτός που συνειδητά επέλεξε, όπως λέει ο Κύπριος ποιητής Παντελής Μηχανικός, να «χοροπηδήσει ολόλαμπρος, να γίνει φωτιά και φλόγα».
Σ’ αυτό το βάθρο ορθώνεται περήφανος και ο βάρδος της λευτεριάς, ο 19χρονος ήρωας Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Αυτός που λιτά και απερίφραστα είχε πει στους «δικαστές» του: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Εκείνο όμως το οποίον έχω να είπω, είναι τούτο. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.» Και έτσι φτερούγισε ψηλά, μαζί με τους Μιχαήλ Καραολή, Ανδρέα Δημητρίου, Ιάκωβο Πατάτσο, Ανδρέα Ζάκο, Χαρίλαο Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτα, Στέλιο Μαυρομμάτη και Ανδρέα Παναγίδη, εκεί που δεν υπάρχει γυρισμός: στον παράδεισο, στον ουράνιο θόλο της αθανασίας, στην αιωνιότητα. Κι’ ο Κώστας Μόντης, εκστασιασμένος σιγοψιθύριζε: «Αδελφέ της αγχόνης. Τι μας έκανε αυτή η νύκτα. Τι μας πήρε και τι μας έδωσε!».
Ανεξίτηλη ανά τους αιώνες, θα παραμείνει η μεγαλειώδης θυσία του στοχαστή-αγωνιστή, Κυριάκου Μάτση. Νέοι και θαλεροί θα μείνουν για πάντα στο νου και στην ψυχή μας οι τέσσερις του ταπεινού Αχυρώνα Λιοπετρίου. Αυτοί που διαμεσολάβησαν ανάμεσα στην καθημερινότητα και το αιώνιο, αυτοί που διέθεσαν κυριολεκτικά κάθε ικμάδα της ζωής τους για το ιδανικό της ελευθερίας: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού, Χρήστος Σαμάρας. Και εμείς σήμερα νιώθουμε να μας βαραίνει η κληρονομιά τους. Αυτών και όλων όσοι ταπεινά προσέφεραν στον ιερό τούτο αγώνα. Από τα παλληκαρόπουλα που βασανίζονταν άγρια να καταδώσουν τους καταζητούμενους αντάρτες και αντιστάθηκαν γενναία, μέχρι τις ηρωοομάνες που συνόδευαν αταλάντευτες και σπαρακτικά αγέρωχες, τα σπλάχνα τους στη ματωμένη πορεία προς την αθανασία. Από τους μαθητές, που με τη χειροβομβίδα και το αυτοσχέδιο όπλο έβγαιναν να προϋπαντήσουν τον πάνοπλο ‘Aγγλο, μέχρι και τα παιδιά που ξεχύνονταν στους δρόμους αγνοώντας τις σφαίρες των σιδερόφραχτων στρατευμάτων του κατακτητή και με πέτρες, τούβλα και ξύλα αντιμετώπιζαν τα κροταλίσματα των οπλοβόλων και πάσκιζαν να φράξουν τον δρόμο της δουλείας. Κοντά τους η Εκκλησία, η Ελληνική Παιδεία και οι Επιταγές της ιστορίας τους.
Και έγιναν όλοι τους, μικροί και μεγάλοι, νέοι και γέροι, επώνυμοι και ανώνυμοι, ένα με την Ιστορία!
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ πέτυχε με τον απαράμιλλο ηρωισμό των αγωνιστών, αλλά και γιατί στον αγώνα τους βρήκαν στήριξη από το σύνολο του λαού.
Κυρίες και Κύριοι,
Όσο περνούν τα χρόνια γίνεται ακόμη πιο δύσκολο να καλείσαι να μιλάς για αγνούς, άδολους, πατριωτικούς αγώνες. Έχουμε, όμως, ανάγκη να ακουμπούμε σε αυτούς τους αγώνες, γιατί αποτελούν την περηφάνια μας, γιατί πιστοποιούν την καταγωγή μας, γιατί είναι το θαύμα που μας επιτρέπει να ελπίζουμε.
Όσο κυλά ο χρόνος, φαντάζουν όλο και πιο μακρινές, οι σεπτές, ηρωικές φιγούρες των αγωνιστών, αυτών που αψήφησαν το θάνατο, που δεν λογάριασαν ό,τι πολυτιμότερο, την ίδια τους τη ζωή, για το ύψιστο αγαθό της ελευθερίας. Έχουμε, ωστόσο, ανάγκη της νοερής παρουσίας αυτών. Της αρετής, των αξιών και των ιδανικών τους. Του πνεύματος και του μηνύματος του αγώνα και της θυσίας τους. Της συναίσθησης εθνικής ευθύνης που τους διέκρινε.
Ειδικότερα σήμερα, που η πατρίδα μας διανύει ίσως την πιο δύσκολη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της, με τα αποτελέσματα της βάρβαρης τουρκικής εισβολής και κατοχής να εδραιώνονται χρόνο με τον χρόνο, μέρα με τη μέρα. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, απαιτείται ομοψυχία, ομοθυμία, αλληλοσεβασμός και στοχοπροσήλωση όλων των πολιτειακών, πολιτικών και θεσμικών οργάνων του κράτους, αλλά και ολόκληρου του λαού, για την προάσπιση της πατρίδας μας· καθώς και του δημόσιου συμφέροντος. Και εδώ προσδιορίζεται, λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι των τελευταίων δεκαετιών, η Αχίλλειος Πτέρνα μας, ως λαός.
Η Κυπριακή Δημοκρατία που προέκυψε από το ηρωικό έπος του 1955-59, δοκιμάζεται σκληρά, πρώτα και πάνω απ’ όλα, γιατί παλεύει λαβωμένη από τον Τούρκο κατακτητή από το 1974, για ελευθερία και δικαίωση. Δοκιμάζεται όμως και για κάποιους άλλους λόγους. Γιατί, στον αντίποδα του σπουδαίου λόγου του Μακρυγιάννη, έχουμε δυστυχώς καταλήξει ως κοινωνία, πολύ περισσότερο «στο εγώ» απ’ ότι «στο εμείς» και έχουμε απομακρυνθεί από διαχρονικές και άφθαρτες αξίες, όπως είναι η φιλοπατρία, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η ανιδιοτέλεια. Και ακόμη, γιατί τα, στην πλειοψηφία τους διαχρονικά προβλήματα που παρουσιάζουν διάφοροι Θεσμοί στον τόπο μας, έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς αυτούς.
Απαιτείται πάραυτα η δέουσα αυτοκριτική από όλους μας. Απαιτείται, όπως όλοι, όσοι από επιλογή αποτελούμε μέρος της πολιτικής και πολιτειακής εξουσίας και των κρατικών θεσμικών οργάνων, αλλά και ο λαός, στον βαθμό ευθύνης που του αναλογεί, να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να αναλογιστούμε: «Περί Αρετής, ποιούμεθα τον αγώνα;», Αγωνιζόμαστε, πράγματι, προς όφελος της πατρίδας και του δημόσιου συμφέροντος; Ας αναρωτηθούμε για μία στιγμή, τι θα μας έλεγαν άραγε σήμερα οι εννέα απαγχονισθέντες; Τι θα μας έλεγε ο Αυξεντίου, ο Μάτσης, ο Δράκος, ο Λένας, ο Μούσκος, ο Κάρυος, ο Γιωργάλλας, ο Γιάλλουρος…όλοι ανεξαιρέτως οι ήρωες του ένδοξου πατριωτικού αγώνος; Στεκόμαστε αντάξιοι του αγώνα και της θυσίας τους; Αγαπούμε, και υπερασπιζόμαστε την πατρίδα μας όπως αυτοί;
Όντας λιλιπούτιοι εδαφικά και πληθυσμιακά, σε μια τόσο νευραλγική από αρχαιοτάτων χρόνων, γεωστρατική θέση, εάν δεν ποιούμε τον αγώνα περί αρετής και ενωμένοι, μονιασμένοι, βασισμένοι σε αρχές και αξίες αρχέγονες, βγαλμένες από τα έγκατα της ιστορίας, που μας δίδαξαν οι πρόγονοί μας∙ αυτοί που μεγαλούργησαν και έθεσαν τα θεμέλια πάνω στα οποία πατά στέρεα σήμερα ο σύγχρονος κόσμος, σε βάθος χρόνου, δεν θα έχουμε οποιαδήποτε πιθανότητα επιβίωσης. «Γιατί ελευθερία χωρίς αρετή δεν δύναται ποτέ να σταθεί», όπως πολύ σοφά, επισημαίνει ο Αδαμάντιος Κοραής.
Ο καθένας μας, κατέχει μια θέση ευθύνης απέναντι στην κοινωνία και στον συνάνθρωπό μας. Αυτή την ευθύνη πρέπει να την αναλάβουμε για να συμβάλουμε στην αναγέννηση της πατρίδας μας. Όχι με λόγια, αλλά με πράξεις. Χωρίς μίση, πάθη, μικρότητες και λάθη του παρελθόντος. Με σεβασμό στη Δημοκρατία και τη Νομιμότητα. Με σεβασμό στην αντίθετη άποψη. Καλούμαστε να φανούμε αντάξιοι της θυσίας των ηρώων μας. Καλούμαστε όλοι μαζί σύσσωμοι, αναλογιζόμενοι το τεράστιο εθνικό μας χρέος, να πορευθούμε στο δρόμο της τιμής και του καθήκοντος, αλλά και της εθνικής υπερηφάνειας και αξιοπρέπειας. Ένα δρόμο που θα οδηγήσει στον τερματισμό της τουρκικής κατοχής, στο πλαίσιο μιας αμοιβαία αποδεκτής, δίκαιης, συνολικής και βιώσιμης λύσης, σύμφωνα με τις Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. και με την Κύπρο, ως πλήρες και ισότιμο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς στρατεύματα κατοχής και χωρίς ξένες εγγυήσεις. Αυτό είναι το χρέος μας σήμερα και τούτο συνιστά το καλύτερο μνημόσυνο, καθώς και την ελάχιστη ανταπόδοση απέναντι στον αγώνα και στη θυσία όλων των παλληκαριών που γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στην ιστορία τούτου του τόπου. Γιατί όπως ο ποιητής τόσο εύστοχα συνοψίζει σε μερικούς μόνο στίχους: «Χρωστάμε σ' όσους πέρασαν. Σ' αυτούς που θα περάσουν. Κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί».
Σας ευχαριστώ.
ΟΜΙΛΙΑΑΡΧΗΓΟΥΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ1955-1959 ΤΕΛΙΚΟ (1).docx